Datça Yarımadası’nın batı ucundaki Tekir Burnu üzerinde yer alan antik Knidos kenti, ilk önceleri Datça ilçe merkezinin 1,5 km kuzeydoğusunda dalacak Burnu üzerinde Burgaz mevkiinde kurulmuştu.
Kent, M.Ö: 6. yüzyıldan itibaren Helen dünyasında çok önemli bir rol oynamıştır. Herodot’a göre Spartalı’lar Knidos’u bir koloni kenti olarak kurmuşlardır. Zamanla güçlü bir konuma gelen Knidos, komşu kentleri Lindos, Kamiros, İalyysos, Kos, Halikarnasos ve Delos ile birlikte Dor Hexapolisini oluşturmuşlardır. Fenikeliler ile denizcilikte yarışacacak kadar ilerlemişlerdir. Bunun sonucu olarak da Lipori de kendine ait bir koloni, Miletos’un Nil deltasındaki koloni kenti Naukratis’de de imalathane kurmuşlardır. M.Ö.540’da diğer İon kentleriyle birlikte Delphi’de bir hazine binası (tesarios) yaptırmışlardır. Bu yüzyılda Knidos, şarap ihraç eden önemli bir ticaret merkezi konumuna gelmiştir. İskender’e boyun eğmişler, bundan sonraki dönemlerde de Knidos’un ismi tarihte pek geçmemiştir. Roma imparatorluğu ile Seleukos Kralı III.Antiokhos arasındaki savaşta Roma’nın tarafını tutmuş, bu nedenle de Bergama Krallığı’na katılmıştır. Bizans döneminde sönük bir yerleşim olarak varlığını sürdürmüştür. Bir süre piskoposluk merkezi olmuş, M.S.VII.yüzyılda tamamen terk edilmiştir.
Knidos, Antik Dönemde bilim, sanat ve mimaride oldukça ileri gitmiş bir kentti. Büyük astronom ve matematikçi Eodoksus, doktor Euryphon, ünlü ressam Polygnotos ve Antik Dünyanın yedi harikasından biri olan Alexandreia (İskenderiye) Feneri’nin mimarı Sostratos burada yaşamıştır. Eudoksus’un geliştirdiği ve dönemin büyük buluşu olan güneş saati, kentte hala görülebilmektedir.
Tarihçi Strabon, kenti, kıyıdan akropolise doğru yükselen bir tiyatroya benzetmektedir. İki adet limanla (askeri ve ticari) kentten ayrılan yarımada kısmında (Triopium) özel binalar, akropolise doğru oluşturulan setlerde ise kamu binaları yer almaktadır. Antik Knidos kenti, doğu-batı yönünde uzanan 10 metre genişliğindeki 4 ana cadde üzerine düz olarak konumlandırılmış, caddeler arası bağlantılar ise merdivenler ve eğimli dik sokaklarla sağlanmıştır.
Kentte bulunan başlıca yapılar şunlardır:
Aphrodite Tapınağı: Ören yerinin en güzel noktası, her iki limana hakim konumdaki, yuvarlak planlı tapınağın çapı 17 metreydi. Aslında Hellenistik Dönemde yapılan ama Roma döneminde bir çok kez kopyalanan ünlü Knidos’lu Aphrodite heykeli tapınağın ortasındaydı. Kapılar heykele açılıyordu. Şimdi heykelin sadece kaidesi görülebilmektedir.
Şehir Surları: Şehir 4 km’yi bulan surlarla çepeçevre sarılmıştır. Askeri liman ile Akropol arasında ve güneydeki ticari limana kadar geniş bir alanı kaplamaktadır.
Tiyatrolar: Knidos’un biri 20.000 diğeri 5.000 kapasiteli iki tiyatrosu vardı. Güneyde, ticari limanın yakınında küçük olanı yer almaktadır. Akropoldeki büyük tiyatro ise, taşları ve mermerleri 19. yüzyılda gemilerle götürüldüğü için bugüne ulaşamamış.
Apollon Tapınağı: kentin en yükseğinde yer almaktadır ve kent oraya doğru bir tiyatro gibi yükselmektedir. Aşağıdaki Tiyatronun hemen üzerindeki Korinth Tapınağı mimar Stratos’un eseriydi. Apollon tapınağına giden yolun ortasındaki terasta bulunan Dor tapınağı üzerine erken hristiyanlık döneminde kilise yapılmış.
Stoa: Kurtarma kazıları 1996 dan beri sürdürülen ve bugüne kadar üçte ikisi tamamlanan Stoa, MÖ 3. yüzyılda Knidos’un ünlü mimarı Sostratos tarafından yapılmıştır. 113 metre uzunluk ve 16 metre genişlikteki yapıda 5x3.80 m.lik küçük odalar meydana getirilmiştir. Odaların hepsi güneye meydana açılmaktaydı.
|
